Informacije wo spěwach

Originalne zběrki z 19. lětstotka, kotrež so postupnje na stronje spřistupnjeja, so po strukturje rozeznawaja. Tež ličba pódlanskich informacijow wo spěwach je we nich rozdźělna. Samo we wobłuku samsneje zběrki rozeznawa so zdźěla wobjim podaćow, kotrež su konkretnej pěsni přirjadowane: Druhdy namaka so na př. informacija wo tym, hdźe je so spěw zapisał a štó je ju zběraćelej zanjesł. Pola druhich spěwow tajke daty faluja. Sčasami je jeničce tekst znaty, hdys a hdys jenož melodija (ewtl. ze spočatkom spěwa abo titulom). Mjenowane a podobne rozdźěle hladajo na metainformacije so w předležacej ediciji wotbłyšćuja.

Spřistupnjenje teksta

Teksty spěwow prezentuja so na wjacore wašnje. Hłownje spřistupnja so w dźensnišim prawopisu a (z mało wuwzaćemi) po dźensnišej spisownej rěči norměrowane. To zmóžnja dźensnišemu, rěčespytnje njekubłanemu wužiwarjej jednory přistup. Słowa pěsnjow pak hodźa so tež ze wšěmi rěčnymi wosebitostkami w originalnym prawopisu pokazać. Jako mjezyschodźenk je tež móžno, teksty w dźensnišim prawopisu, ale z wobchowanymi (na)rěčnymi wosebitosćemi čitać.

W někotrych originalnych zběrkach předležace přełožki ze serbšćiny do němčiny so w nětčišej ediciji tuchwilu njewobkedźbuja.

Prezentacija spěwow

Hłowny format prezentacije konkretnych pěsnjow je internetowa strona w formaće HTML. Na njej namakatej so (dalokož stej w historiskim žórle dokładźenej) tekst a melodija spěwa. Poslednja hodźi so přidatnje k notam w mediaplayeru wothrać.

Nimo toho podawaja so – dalokož su dokładźene – metainformacije. To potrjechi na př. žórło, z kotrehož zapis pochadźa, městnosć, w kotrejž je so pěseń zapisała abo kategoriju ludoweho spěwa. Poskića so přešaltowanje mjez wariantami prezentacije teksta (hlej horjeka).

Za wšelake potrjeby hodźa so pěsnje resp. jich melodije we wšelakich formatach sćahnyć (PDF, Lilypond, Capella, MusicXML, Midi). Hdźež eksistuja w interneće scany originalneje zběrki, podawa so zdobom link na wotpowědnu zdigitalizowanu stronu originala.

Poćah mjez melodiju a tekstom

Ličba złóžkow w tekstach chabła w tójšto ludowych spěwach wot štučki k štučce. To by sej w ekstremnym padźe žadało, zo bychu so za kóždu štučku noty wosebiće spřihotowali. W mnohich padach z prěnjotneho zapisa tež njewuchadźa, kak měli so złóžki teksta druheje a dalšich štučkow we wobłuku melodije rozdźělić. Digitalna edicija wobchowa tohodla do dalokeje měry notowy wobraz originalnje ćišćaneje prěnjeje štučki. We wuwzaćnych padach so wotpis notow wot předłohi wotchila: W někotrych padach njewotpowěduja noty w originalu tekstej resp. orientuja so noty na tohorunja podpołoženym němskim teksće. W tajkich padach su so noty serbskemu tekstej přiměrili. W někotrych spěwach su so přidatnje smužkowane wjazawki nad notami zawjedli, kotrež móža wužiwarjej k pomocy być, hdyž dźe wo přirjadowanje teksta dalšich štučkow melodiji.

W zběrce Smolerja a Haupta (1841/1843) a w někotrych dalšich historiskich zběrkach je so tekst prěnich štučkow stajnje dwójce woćišćał: direktnje notam podpołoženy a jako cyłkowna štučka na spočatku tekstoweho bloka. Wobě wersiji njejstej w mnohich padach identiskej. Tak wuwostaja so w tekstowym bloku mjenje abo bóle systematisce zawodne »ha« abo »hale«, kotrež steji steji pod notami často na spočatku (zwjetša w natakće) spěwa abo wěsteje melodiskeje frazy. Tute »ha« resp. »hale« wuwostaja so generelnje we wšěch dalšich štučkach. Hdźež so tekst pod notami hewak wot teksta w tekstowym bloku wotchila, je so wot pada k padej rozsudźiło, kotra wersija so w digitalnej ediciji preferuje.

Nětčiša digitalna edicija spřistupnja prěnju štučku stajnje jenož we wersiji, kotraž je direktnje notam podpołožena. Za optimalne wužiwanje spěwnika dyrbjało so poprawom wone »ha« abo »hale« tež we wulkim dźělu dalšich štučkow připisać, štož by sej zdźěla interpretaciju žadało. Bjezdwěla by hódne było, z tajkej kročelu bjezposrědnu spěwajomnosć wozjewjeneho materiala powyšić. W nětčišej fazy pak njeje so to hišće stało.

Wosebitosće notacije

We wšelakich zběrkach signalizuja so w originalnych notach (njekonsekwentnje a w njedosahacej měrje) městna, na kotrychž so rytmus wot štučki k štučce měnja. To stawa so w originalu z tym, zo pokazuje na př. šija štwórćinki, kotraž je w někotrych štučkach trěbna, horje, mjeztym zo pokazujetej šiji wosminkow, kotrejž stej na samsnym městnje w tamnych štučkach trěbnej, dele. W digitalnej ediciji dźěła so w tajkich padach ze smužkowanej wjazawku. Dokelž w mnohich tekstach ličba złóžkow wot štučki k štučce sylnje chabła, by sej konsekwentne markěrowanje tajkich městnow husto smužkowanu wjazawku nad nimale kóždym zwjazkom notow žadało. To njeby často praktikabelne było. Přidatne, w originalu wustupowace markěrowanje wotpowědnych městnow přesahowace woznamjenjenje je so tuž w digitalnej ediciji jenož sporadisce přewjedło. Jeničke konsekwentne, za wužiwarja spontanje přistupne rozrisanje by było, kóždu štučku direktnje notam podpołožić. To pak njeje so z estetiskich přičin a pobrachowacych kapacitow dla stało.

Zdźěla poćahuje so horjeka wopisane wašnje notacije w originalnych ćišćach tež na rozdźělnu ličbu złóžkow mjez serbskim tekstom a připisanym, tohorunja notam podpołoženym, němskim přełožkom. W tajkich padach ma so nětčiša digitalna edicija notow po serbskim teksće.